Η ιστορική κοινότητα Φαναρίου της Ορεινής Ολυμπίας, με την μακραίωνη ιστορία του να ξεπερνά κατά πολύ τα 700 χρόνια, έχει συνεχή κατοίκιση και άντεξε στις δοκιμασίες των χρόνων.
Μέσα από το παρόν Blog προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε στοιχεία για την ιστορία, τον πληθυσμό και γενικά την ζωή στο Φανάρι.
Η Απογραφή Πληθυσμού αποτελεί διαχρονικά την πλέον σύνθετη και ευρείας κλίμακας στατιστική εργασία ενός Κράτους. Χωρίς αμφιβολία, οι οθωμανικές απογραφές αποτελούν την καλύτερη πηγή πληροφόρησης που διαθέτουμε για τον πληθυσμό της χώρας.
Πρέπει επίσης να επισημάνουμε ότι τα φορολογικά κατάστιχα αφορούσαν κυρίως τον cizye, δηλαδή το φόρο επί των μη-μουσουλμάνων υπηκόων του σουλτάνου, γένους αρσενικού, ενηλίκων και υγιών, οι οποίοι συνεπώς ήσαν και οι μόνοι που καταγράφονταν υπό την ιδιότητα τους ως αρχηγοί οικογενειών - καθώς και οι χήρες, στην περίπτωση που η οικογένεια διατηρήθηκε παρά το θάνατο του πατέρα. Είναι η άνιση φορολογική μεταχείριση ανάμεσα στους «άπιστους» "Έλληνες και στους πιστούς Μουσουλμάνους, άσχετα αν και οι δύο ήταν υπήκοοι του ίδιου κράτους
Μέχρι τώρα γνωρίζουμε την πρώτη Οθωμανική φορολογική απογραφή του έτους 1514. Στο χωριό καταγράφονται ονομαστικά 172 επικεφαλής οικογενειών. Η κατάσταση του κατάστιχου είναι πολύ κακή, με αποτέλεσμα πολλά ονόματα για να διαβαστούν απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια ενώ κάποια εξαιτίας της υγρασίας και του απλώματος της μελάνης να είναι αδύνατο να διαβαστούν.
Η επόμενη Οθωμανική φορολογική απογραφή είναι του έτους 1583. Καταγράφονται ονομαστικά 108 επικεφαλής οικογενειών. Η κατάσταση του εγγράφου είναι εξαιρετική.
Και στις δύο ανωτέρω απογραφές, οι επικεφαλής των φορολογικών οικογενειών καταγράφονται με τα πλήρη ονόματά τους (όνομα και επώνυμο). Στο τέλος, κάτω από το τμήμα του κατάστιχου με την καταγραφή των φορολογήσιμων μονάδων, σημειώνεται η παραγωγή του Φαναρίου σε άσπρα και ακολουθούν οι φόροι που αποδίδονται συνολικά ανά είδος αγροτικής παραγωγής, ο αριθμός και ο φόρος μύλων, οι φόροι μποστανιών, γάμου, παραστρατήματος ζώων, αδικημάτων κτλ.
Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι οι Οθωμανοί κατέγραφαν μόνο τους επικεφαλής των οικογενειών που είχαν περιουσία και μπορούσαν να πληρώσουν φόρους. Δεν κατέγραφαν φτωχούς, γυναίκες, παιδιά, αναπήρους, χήρες εκτός εάν είχαν περιουσία από τον άντρα τους. Ο πραγματικός πληθυσμός ήταν πολύ μεγαλύτερος από τον φορολογητέο πληθυσμό. Έτσι ο φορολογητέος πληθυσμός του πίνακα δεν αντιστοιχεί στον πραγματικό πληθυσμό του χωριού.
1583
χωριό Φανάρι υπάγεται στην Καρύταινα
Άτομα 108 Οικίες 60 Ανύπαντροι 48
Μπελής Σταμάτης
Μπελής Δήμος γιος Σταμάτη
Σίμου Γιάννης
Σίμου Θεόδωρος αδελφός του Γιάννη
Νίκα Πέτρος
Αλεβιτης Θεόδωρος
Αλεβιτης Δήμος γιος του Θεόδωρου
Βλαστός Νικόλαος
Βλαστός Πέτρος γιος του Νικόλα
Ζαβουνης Γιάννης
Ζαβουνης Στάθης γιος του Γιάννη
Σπατανης Μανώλης
Βλαστός Γκίνης
Βλαστός Γιάννης
Βλαστός Βασίλης αδελφός του Γιάννη
Σκουρτης Γιάννης
Σκουρτης Πέτρος γιος του Γιάννη
Δερέζης Γιάννης
Δερεζης Απόστολος γιος του Γιάννη
Ρεγκίωνης Χριστόφορος
Ρεγκίωνης Θόδωρος γιος του Χριστόφορου
Μέξα Μιχάλης
Μέξα Γκίνης γιός του Μιχάλη
Μέξα Θόδωρος αδελφός του Μιχάλη
Παναγιώτη Γκίνης
Παναγιώτη Θόδωρος αδελφός του Γκίνη
Μανώλη Ζαχαρίας
Μανώλη Θόδωρος γιος του Ζαχαρία
Στάθη Δήμος
Αναστάση Δήμος
Αναστάση Στάθης γιός του Δήμου
Τόγια Δήμος
Τόγια Θόδωρος αδελφός του Δήμου
Πετρόπουλος Γιάννης
Πετρόπουλος Δήμος γιός του Γιάννη
Πετρόπουλος Στάθης
Πετρόπουλος Βασίλης
Γκολέμης Γκίνης
Γκολέμης Γιάννης γιος του Γκίνη
Δράκος Γιώργης
Δράκος Γιάννης γιός του Γιώργη
Δράκος Θόδωρος αδελφός του Γιώργη
Μπελής Θόδωρος
Πρέγιας Δήμος
Πρέγιας Γιώργης γιος του Δήμου
Γαλιφός Γιώργης
Σκαλτσούνος Μανώλης
Σκαλτσούνος Βελισάρης γιος του Μανώλη
Σκαλτσούνος Δήμος
Σκαλτσούνος Γιάννης αδελφός του Δήμου
Σκαλτσούνος Θόδωρος γιος του Γιάννη
Σεραφιάς Λάζαρος
Σεραφιάς Πέτρος γιος του Λάζαρου
Σεραφιάς Στάθης αδελφός του Λάζαρου
Γκολέμης Πουλημένος
Γκολέμης Λάζαρος γιος του Πουλημένου
Μπόζης Γκίνης
Μπόζης Κώστας αδελφός του Γκίνη
Βλάχος Βράνος
Βλάχος Γιάννης αδελφός του Βράνου
Μπόζης Κώστας
Μπόζης Δήμος αδελφός του Κώστα
Πίσας Νικόλας
Παγκάλης Παύλος
Παγκάλης Βλαστός
Κλογκίνας Γιώργης
Κλογκίνας Γιάννης
Κούμης Γιώργης
Κούμης Νικόλας
Μαγκρίνης Γιώργης
Κουνάρης Δήμος
Βλάχος Νικόλας
Σινουρης Νικόλας
Ψάρης Δήμος
Χρυσοβαλάντης Γιώργης
Ηλειώτης Λέκας
Χαλκάς Νικόλας
Κόκλας Κώστας
Κόκλας Νικόλας γιός του Κώστα
Κόκλας Πέτρος
Σταμάτη Στάθης
Βούρας Κώστας
Ζουλάτικας Γιάννης
Αντρέα Νικόλας
Αντρώνας Νικόλας
Αντρώνας Στάθης αδελφός του Νικόλα
Αντρώνας Λάζαρος
Ζαβούνης Γιώργης
Ζαβούνης Σταμάτης γιός του Γιώργη
Δράκος Δημήτρης
Δράκος Γιώργης γιός του Δημήτρη
Δράκος Δήμος
Δράκος Γιώργης γιός του Δήμου
Αλεβίτης Γιάννης
Αλεβίτης Θόδωρος γιός του Γιάννη
Αρβανίτης Σταμάτης
Κώστα Γιώργης
Πέτρου Σταμάτης
Μπούρας Γιώργης
Μπούρας Γκιώνης
Μπούρας Ανδρέας
Γιάννη Πέτρος
Αντρέα Δούκας
Γιάννη Αλέξανδρος
Πέτρου Μιχάλης
Σίμου Γιώργης
Ρεπούνης Θόδωρος
Παλούκης Γιώργης
Η αγροτική παραγωγή είναι ο κατ' εξοχήν χώρος οικονομικής δράσης του χριστιανικού ελληνικού στοιχείου. Ολόκληρο το οικονομικό οικοδόμημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στηρίζεται σ' αυτήν. Ο συντριπτικός όγκος των κρατικών προσόδων προέρχεται από τη φορολογία του αγρότη-ραγιά, τόσο στην αφετηρία της παραγωγής, στο χωριό-οθωμανικό τιμάριο, όσο και στην μετέπειτα διαδρομή του αγροτικού προϊόντος όταν ένα τμήμα του έφθανε στην εσωτερική και ενίοτε στη διεθνή αγορά.
Βασίλης Παναγιωτόπουλος: Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
|
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΦΑΝΑΡΙ |
|
|
|
|
σπέντζα |
2700 |
|
|
|
φόρος χόρτου (για την τροφή των ζώων) |
240 |
|
|
|
σιτάρι |
κοιλά 100 |
αξία 1000 |
|
|
κριθάρι |
κοιλά 80 |
αξία 480 |
|
|
φακές |
κοιλά 40 |
αξία 40 |
|
|
ρεβύθια |
κοιλά 2 |
αξία 20 |
|
|
κεχρί |
κοιλά 40 |
αξία 240 |
|
|
σανός (άχυρο) |
κοιλά 5 |
αξία 20 |
|
|
ελαιόλαδο |
κύλινδροι 5 |
αξία 35 |
|
|
λινάρι |
δεμάτια 15 |
αξία 60 |
|
|
μούστος |
μέτρα 25 |
αξία 500 |
|
|
φόρος κρασιού |
25 |
|
|
|
μύλοι |
κτίσμα 1 |
φόρος 30 |
|
|
βαμβάκι |
λίτρες 10 |
αξία 30 |
|
|
μύλοι |
κτίσμα 2 |
φόρος 120 |
|
|
δεκάτη σύκων |
120 |
|
|
|
φόρος ρυτίνης πεύκων (ρετσινιού) |
100 |
|
|
|
κάτοχοι ρετσινού |
150 |
|
|
|
νεωτερικός φόρος χοίρων |
50 |
|
|
|
φόρος μελισσιών |
50 |
|
|
|
φασόλια μαυρομάτικα |
κοιλά 2 |
αξία 20 |
|
|
φόρος φρούτων (οπωρώνων) |
40 |
|
|
|
φόρος λαχανόκηπων |
120 |
|
|
|
ποινές και φόροι σε κατόχους ζώων που ξεστράτισαν σε ξένα βοσκοτόπια, φόρος γάμου, ποινικών αδικημάτων και τίτλων γης |
310 |
|
|
|
Σύνολο 6.000 |
|||
Πηγή: ΒΟΑ, TT605, σελ.352-353
όπου ΒΟΑ: Başbakanlık Osmanlı Arşiv (Πρωθυπουργικό Γραφείο της Κων/πολης) το οποίο βρίσκεται πλέον με την ονομασία: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (Προεδρία της Τουρκικής Δημοκρατίας, Προεδρία Κρατικών Αρχείων, Οθωμανικά Αρχεία).
Ευχαριστώ πολύ για την συνδρομή του, τον κ. Κωνσταντίνο Κουτσοδόντη
Σύμβουλο Αρχειακών & Γενεαλογικών Ερευνών
Το 1911 κυκλοφόρησε , ο «Οδηγός της Ελλάδος». Στον οδηγό το Φανάρι αναφέρεται ως:
ΦΑΝΑΡΙΟΝ
Κάτοικοι. 352.
Απόσταση από την Ανδρίτσαινα με τα πόδια. 1 ώρα
Γραμματοδιδασκαλείον με Διδάσκοντα τον Δημήτριο Γεωργόπουλο.
Ιερέας ο Κανέλλος Παναγιωτακόπουλος.
Αμπαδορραφείο Σούκου Δ.
Υδρόμυλοι Κ. Μαλάμης, Ι. Μήτσικας, Ι. Τσεκουρόπουλος
Απογραφές:
|
ΠΟΛΗ/ΧΩΡΙΟ |
2011 |
2001 |
1991 |
1981 |
1971 |
1961 |
1911 |
1834 |
1700 κατοικ |
1689 κατοικ |
|
Φανάρι |
163 |
244 |
253 |
210 |
274 |
400 |
352 |
206 |
82* |
42* |
|
Ανδρίτσαινα |
789 |
663 |
1477 |
|||||||
|
Κάρμιον |
21 |
26 |
126 |
|||||||
|
Μύλοι |
26 |
42 |
||||||||
|
Συκέαι |
14 |
20 |
||||||||
|
Δαφνούλα |
127 |
287 |
||||||||
|
Χελιδόνιον |
6 |
19 |
||||||||
|
Δραγώγι |
84 |
90 |
||||||||
|
Θεισόα |
86 |
129 |
||||||||
|
Κουφόπουλο |
22 |
51 |
||||||||
|
Λινίσταινα |
110 |
175 |
191 |
|||||||
|
Ματέσιον |
109 |
101 |
||||||||
|
Ρόβια |
37 |
44 |
||||||||
|
Σέκουλας |
157 |
268 |
* Ο «Οθωμανικός» τρόπος υπολογισμού των οικογενειών γινόταν με βάση την φοροδοτική τους ικανότητα. Ο πραγματικός πληθυσμός ήταν πολύ μεγαλύτερος από τον φορολογητέο πληθυσμό. Έτσι ο φορολογητέος πληθυσμός του πίνακα δεν αντιστοιχεί στον πραγματικό πληθυσμό. Όπως μας αναφέρει ο Σ. Ασδραχάς «..οι οθωμανικές μετρήσεις δεν αφορούν το σύνολο του καταγραφόμενου πληθυσμού αλλά μόνο εκείνον που έχει φοροδοτική ικανότητα: ο γυναικείος πληθυσμός, με εξαίρεση τις φορολογούμενες χήρες, απουσιάζει και το ίδιο συμβαίνει με τις μικρές ηλικίες και ακόμη με όσα πρόσωπα, μολονότι ενήλικα, δεν έχουν φοροδοτική ικανότητα..». Πρακτικά έχουν προταθεί διάφοροι συντελεστές πολλαπλασιασμού των ατόμων ανά οικογένεια οι οποίοι κυμαίνονται από 4-7. Π.χ. Στην 1η απογραφή του κράτους το 1834, το Φανάρι αναφέρεται ότι απογράφησαν 206 άτομα που ήταν μέλη 36 οικογενειών.
ΠΗΓΕΣ:
«Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833 - 1912», Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.
«Οδοιπορώντας στην επαρχία Ολυμπίας» ο Στάθης Ηλ. Παρασκευόπουλος. Έκδοση «Η ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ» 2007)
"ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 13ο-18ο ΑΙΩΝΑΣ"
Β. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ 1985
«Η ιστορική πορεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Μεσσηνίας Τάσου Αποστολόπουλου
«Η Μέση Εκπαίδευση στη Μεσσηνία 1833 - 1910», Αναστασίας Μηλίτση - Νίκα.
ΟΛΥΜΠΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΜΟΣ Β΄ 1971
