Κάστρο Κρεπακόρε

Βρίσκεται πάνω από το Φανάρι (Ηλείας) στη κορυφή της Ζακούκας, του όρους Μίνθη, σε υψόμετρο 1345 μέτρα. Δημιουργήθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 13ου αιώνα. Στέκει αγέρωχο σε θέση στρατηγική, καθώς οπτικά προσφέρει εποπτεία της γύρω περιοχής και οπτική επαφή με παρακείμενα κάστρα. Χρησιμοποιήθηκε σε πολλές φάσεις της ιστορίας, ως οχυρό των γηγενών κατοίκων για να αποκρούουν τις επιθέσεις των πειρατών.

Δεν πρόκειται για απλό κάστρο αλλά για ένα ολόκληρο μεσαιωνικό οικισμό μέσα σε κάστρο που χτίστηκε επι Φραγκοκρατίας. Λόγω υψομέτρου ο οικισμός παραμένει σχεδόν άγνωστος αν και είναι ο μεγαλύτερος στο είδος του στη ΒΔ Πελοπόννησο.

Το κάστρο ήταν γνωστό σαν Παλιόκαστρο, Ζακούκας, κάστρο Αρδίτσας (παλαιά ονομασία Φαναρίου) Φαναριώτικο, Κάστρο της Λυνίσταινας ή Κάστρο Μίνθης.
Ήταν επίσης γνωστό σαν «Κάστρο της Ωριάς», ένα από τα πολλά κάστρα στην Ελλάδα

με αυτήν την επωνυμία. Τελευταία προσπαθούν να περάσουν την ονομασία «Κάστρο της Φιλάνθης». Φιλάνθη ήταν η «Ωριά». Πρόκειται για προσπάθεια ωραιοποίησης της ονομασίας, καθώς το Κρεπακόρε δεν λεγόταν ποτέ στο παρελθόν της Φιλάνθης.

Το 1364 εμφανίζεται στη λίστα με τα φέουδα ως Crepacore (lo castello de Crepacore) που θεωρείται παραφθορά του Γαλλικού Crève-Coeur. Αυτή η «ιταλοποίηση» του ονόματος προφανώς έχει να κάνει με το γεγονός ότι εκείνη την εποχή το Πριγκιπάτο της Αχαΐας ήταν υπό την επικυριαρχία του Βασιλείου της Νάπολης και ηγεμόνας του ήταν ο Φίλιππος Β’ του Τάραντος (του οίκου των ντ’ Ανζού).

Ο Jean Alexandre Buchon, το1843 ταύτισε το κάστρο με το Crèvecoeur που αναφέρεται στο Χρονικόν του Μορέως (στη Γαλλική και στην Αραγωνέζικη έκδοση).

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο οικισμός έχει κτιστεί πάνω στα ερείπια αρχαίας πόλης που ανήκε στην επικράτεια της Αρχαίας Αλιφείρας, αλλά αυτό δεν πιστοποιείται από τα ανασκαφικά ευρήματα.

Το 1302 οι κάτοικοι των Σκορτών (της ορεινής περιοχής νοτίως του Αλφειού) επαναστάτησαν εναντίον των Φράγκων και με τη βοήθεια των Βυζαντινών του Μυστρά κατέλαβαν το κάστρο, όπως και το γειτονικό του της Αγίας Ελένης (Θεισόα) και το κατέστρεψαν.

Οι καταστροφές των κάστρων καθυστέρησαν τους επαναστάτες και οι Φράγκοι βρήκαν

την ευκαιρία να ανασυνταχθούν, να αντεπιτεθούν και να ανακαταλάβουν τις επαναστατημένες περιοχές συμπεριλαμβανομένου του Κρεπακόρε.

H ιστορία του κάστρου τις επόμενες δεκαετίες είναι άγνωστη. Πιθανότατα συνέχισε να κατοικείται παρά την καταστροφή του το 1302. Παρόλο που ήταν κοντά στα σύνορα της φράγκικης επικράτειας με το Δεσποτάτο του Μυστρά, δεν αναφέρεται στην ιστορία των αντιπαραθέσεων μεταξύ Βυζαντινών και Φράγκων στην περιοχή. Είναι πολύ πιθανό να έχασε την αξία του σαν κάστρο και να παρέμεινε ως οικισμός χωρίς ισχυρή οχύρωση.

 Το 1320 ο στρατηγός του Δεσποτάτου Ασάνης κυρίευσε τα ισχυρά κάστρα της περιοχής (Άγιος Γεώργιος, Καρύταινα) και έφθασε μέχρι το Πολύφεγγο στην Κορινθία. Δεν αποκλείεται λοιπόν από τότε να ανήκε στο Δεσποτάτο, αν και περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα φράγκικα φέουδα του 1364 και του 1391 (ίσως μόνο σαν τίτλος ιδιοκτησίας χωρίς να ανήκει πραγματικά σε Φράγκους).

Το 1467 αναφέρεται στα τούρκικα κιτάπια. Πρέπει να κατακτήθηκε όπως η υπόλοιπη περιοχή το 1460 κάτω από άγνωστες συνθήκες. Η έλλειψη περιγραφής για την κατάκτησή του ενισχύει την άποψη ότι δεν ήταν από τα ισχυρά κάστρα.

Επί Τουρκοκρατίας το Κρεπακόρε εξακολούθησε να κατοικείται. Το διοικητικό κέντρο

της περιοχής ήταν στο Φανάρι, κάτω από το κάστρο, όπου υπήρχε Καζάς.

Στην Β’ Ενετοκρατία (1689-1715) το Κρεπακόρε έγινε Ενετική κτήση όπως ολόκληρη η Πελοπόννησος. Ίσως τότε να ενισχύθηκε η οχύρωσή του από τους Ενετούς. Οι Τούρκοι το ξαναπήραν το 1715 με τέχνασμα. Τότε γεννήθηκε ο θρύλος της Ωριάς. Η Ωριά ήταν μία ωραία νέα, η Φιλάνθη Κράλη, η οποία προσπαθώντας να ξεφύγει από τους Τούρκους που είχαν εισβάλει στο κάστρο μπήκε στις υπόγειες μυστικές σήραγγες που οδηγούσαν στους καταρράκτες της Νέδας όπου όμως πνίγηκε. Από το 1975 έχει τοποθετηθεί η προτομή της Φιλάνθης στην κεντρική πλατεία της Λυνίσταινας.

Μετά το 1715, το κάστρο εγκαταλείπεται και οι κάτοικοι εγκαθίστανται δια της βίας στα γύρω χωριά

Η οριστική καταστροφή συνέβη το 1774. Μετά τα Ορλωφικά, ο πληθυσμός κατέφυγε ξανά στο Κρεπακόρε για να ξεφύγει από την εκδικητική μανία των Τούρκων. Μετά από μια φονικότατη μάχη οι Τούρκοι κατέλαβαν το κάστρο και αυτήν τη φορά το κατέστρεψαν για να μην ξαναχρησιμοποιηθεί.

Αρχιτεκτονικά Στοιχεία

Στο κάστρο υπάρχει μια μεγάλη σχετικά έκταση με ερείπια. Παρά την πολύ κακή κατάσταση, το Κρεπακόρε θεωρείται ο καλύτερα διατηρημένος οικισμός της ΒΔ Πελοποννήσου.

Ο οικισμός χωρίζεται σε τρεις ζώνες. Στο ανώτερο σημείο υπάρχει ένα μικρό πλάτωμα 40m✖50m όπου διασώζονται τα υπολείμματα ενός τετράγωνου κτίσματος 6m✖6m που πρέπει να ήταν ο ακρόπυργος του κάστρου.

Περιμετρικά στο χαμηλότερο σημείο υπήρχε οχύρωση από την οποία έχουν μείνει μόνο λιθοσωροί που μας επιτρέπουν πάντως να ανιχνεύσουμε τα όρια του οικισμού.

Στις δύο κατώτερες ζώνες του οικισμού έχουν μετρηθεί 110 κτίρια. Όλα είναι

κατασκευασμένα από ξερολιθιά χωρίς κονίαμα. Ένα από τα κτίρια εκτείνεται στο πρωτοφανές μήκος των 32 μέτρων!

Συνολικά στο εσωτερικό του κάστρου υπολογίζεται ότι υπήρχαν πάνω από 450 κατοικίες, δεξαμενές νερού και αποθήκες τροφίμων.

Στο νότιο μέρος της περιμέτρου υπάρχει άνοιγμα και ίχνη δύο πύργων. Πρέπει να ήταν η πύλη. Από εκεί ένα ελικοειδές μονοπάτι οδηγεί στον υπόλοιπο οικισμό και στην κορυφή.

Η πιο εύκολη πρόσβαση στο κάστρο γίνεται από το χωριό Φανάρι. Μετά την έξοδο από το χωριό Φανάρι με κατεύθυνση προς το χωριό Αμυγδαλιές (Ζελέχοβα) στα αριστερά ξεκινά  χωμάτινος δασικός δρόμος μήκους 3 χιλιομέτρων που περνά τον Προφήτη Ηλία και καταλήγει στη περιοχή Ζακούκα. Δρόμος καλός και για Ι.Χ.. Στην Ζακούκα υπάρχει άνετος χώρος για να σταθμεύσει το αυτοκίνητό και υπάρχει η δυνατότητα να γίνει ανεφοδιασμός με κρύο νερό από την πηγή που υπάρχει εκεί. Από την Άνοιξη έως το Φθινόπωρο θα συναντήσετε αρκετούς κτηνοτρόφους όπου μπορείτε να αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες για την διαδρομή. Πίσω από την πηγή ξεκινά ανηφορικό μονοπάτι προς το Καμινάρι και στη συνέχεια διασταυρώνεται με το μονοπάτι που έρχεται από την Λινίσταινα στη θέση Μεγάλο Ίσωμα. Στη συνέχεια ανεβαίνουμε στις «πόρτες» και Νοτιοανατολικά στην «Απάνω Τάπια» όπου δεσπόζουν τα ερείπια του κάστρου. Από την Ζακούκα έως το κάστρο με σχετικά χαλαρό περπάτημα η απόσταση είναι περίπου 90 λεπτά.

Στην επιστροφή στην Ζακούκα, στον περιφραγμένο χώρο της πηγής, συνίσταται η ξεκούραση και η απόλαυση του κρύου γάργαρου νερού της πηγή στα ξύλινα τραπέζια κάτω από την πλούσια  φυλλωσιά των δέντρων.

 
Πηγές - Μεταφορά

• Konstantinos Kourelis, 2003, “MONUMENTS OF RURAL ARCHAEOLOGY MEDIEVAL SETTLEMENTS ΙΝ ΤΗΕ NORTHWESTERN PELOPONNESE”, Presented to the Faculties of the University of Pennsylvania in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, σελ.312-322
• ·         Antoine Bon, 1969, La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d'Achaïe (1205-1430), Editions de Boccard, Paris, 1969, σελ.381
• ·         http://www.kastra.eu